Puzon – historia instrumentu

Źródła historyczne

Źródłem wiedzy o dawnych instrumentach muzycznych są takie nauki jak archeologia, ikonografia, historiografia.

Archeologii zawdzięczamy cenne, oryginalne instrumenty, lub ich wyobrażenia na różnego rodzaju archeologicznych znaleziskach.

Ikonografia często przedstawia na dziełach sztuki instrumenty oraz daje wyobrażenie o tym jak na nich grano. Daje to pogląd na takie zagadnienia jak kształt, konstrukcję, rozmiary instrumentu, a czasem nawet materiał z jakiego go zbudowano. Z tych danych można już wnioskować o storju i charakterze brzmienia instrumentu. Ponadto ikonografia dostarcza materiału do studiów nad przeobrażeniami instrumentów i ich kierunkowi rozwoju. Ikonografia okazała się szczególnie cenna w badaniach nad początkami puzonu. Pierwszy drzeworyt na którym widnieje ten instrument pochodzi z 1511 roku.  Najstarszy zaś eksponat z 1551.

Źródła historiograficzne – w szczególności paleograficzne (roczniki, kroniki, traktaty historyczne i teoretyczne, niekiedy też manuskrytpy muzyczne) także dostarczają ciekawego materiału o instrumentach.

Niemałe zasługi dla instrumentoznastwa niesie też ze soba filologia, a zwłaszcza semantyka, która bada znaczenie poszczególnych terminów muzycznych, które często zależą od użytego kontekstu.

Informacje o puzonie uzyskane z tych źródeł zawierają jednak sporo luk. Brak  w nich ścisłych danych, pozwalających ustalić kiedy i gdzie ten instrument powstał w swej pierwotnej formie. Wiele wskazuje na to, ze puzon narodził się w końcu XIV wieku, choć powszechnie przyjmuje się, że była to połowa wieku XV. Wskazywała by na to np partia contratenor trompette  w pieśni Pierre Fontaine’a  J’ayme bien celui (r. 1434), którą dokumentuje się pierwsze pojawienie się puzonu. Partia ta wymaga wymaga długiego suwaka, a więc i instrumentu o bardziej zaawansowanym stadium rozwoju

Za instrument, od którego wywodzi się puzon uznaje się rzymską trąbkę o nazwie buccina.

BU′CCINA (βυκάνη, rodzaj trąby/rogu. Pierwotnie zrobiona była z muszli Buccinum. Później także z rogów. Używana była głównie przez strażników, ale także jako instrument ceremonialny. To ten instrument widzimy w rękach Trytonów. Taki wygląd przypisuje jej Blanchini (De Musicis Instrum. Veterum, p15, pl. 2, 18)

buccina

Buccina
(źródło:http://penelope.uchicago.edu/)

A tak opisuje ją Owid:

Cava buccina sumitur illi
Tortilis, in latum quae turbine crescit ab imo:
Buccina, quae in medio concepit ut aëra ponto,
Littora voce replet sub utroque jacentia Phoebo.

(źródło http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met1.shtml)

Idać za słownikiem PWN

bucina [wym. buc-ina]
1. «starorzymski instrument dęty w kształcie rogu zwiniętego w spiralę»
2. «prototyp puzonu»

W tym przypadku chodzi więc już o późniejszą formę instrumentu. Spiżową rurę o długości około 340 cm. Buccina ta występowała w dwóch odmianach –   prostej, lub półkoliście zagiętej. Obejmowała swoją skalą dźwięki od (II)III do IX (X) stopnia skali naturalnej
buccina rzymska

Buccina rzymska
(źródło: wikipedia. oryginał pochodzi z 1911 Encyclopædia Britannica,

article BUCCINA. „Buccina in the National Museum, Naples.”)

Buccina przetrwała Cesarstwo Rzymskie. A w średniowieczu, szczególnie po 1000 roku znacznie wzrosło jej znaczenie. W dobie wypraw krzyżowych stała sie ona instrumentem europejskiego rycerstwa.

Od busine do trąbki esowatej

Począwszy od XII wieku buccina nazywana jest busine (fr. buisine). Instrument miał w tym czasie postać prostej, wąskiej, cylindrycznej rury, rozszerzającej się ku końcowi w stosunkowo mały dźwięcznik. Kielich ustnika miał miał kształt lejka. Instrument był utworzony z kilku połączonych ze soba skuwkami rurek. Miał długość około 185 cm.

buisine

Buisine
(źródło: http://lartdesmets.e-monsite.com/)

Taką formę instrumentu przedstawia trąbka zbudowana późnej – w 1460 roku przez Sebastiana Hainleina (rys poniżej). Jednakże trąbka ta jest krótsza od dawnej buisine.

buisine2

Buisine. Sebastian Hainlein, Norymberga 1460
(Museum of Fine Arts, Boston, USA)

Formę dawnej rzymskiej bucciny zachowało Bizancjum aż po kres swego istnienia (r. 1453).

W połowie XIII w. trąbki podzieliły się na małe i wielkie. Różnicują się też ich nazwy. Mniejsze instrumenty (130-150 cm) otrzymują nazwy: trumet, trumete, trumpet. Większe zaś – busine, bouzine, busuna, busaune.

W  tym też czasie, dla wygody użycia, zaczęto zaginać zygzakowato, w jednej płaszczyźnie rurki większych instrumentow, nadając im kształt litery S. Stąd też nazwa –  trąbka esowata.

traba_esowata

Trąbka esowata
(wg W.F.Galpin: The Sackbut, its Evolution and History.
Proceedings of the Musical Association,
s.33. Londyn 1906)

Kto dokończy …?

Więcej na temat: historia, Puzon

Polub nas na Facebooku

Uwaga: Przeglądając stronę akceptujesz naszą Politykę Prywatności BRASSerwis.pl 2001 - 2024 Wszystkie prawa zastrzeżone.

lub

Zaloguj się używając swojego loginu i hasła

Nie pamiętasz hasła ?