Wielu twierdzi, że z darem improwizacji trzeba się urodzić. Nic bardziej błędnego! Nie znam muzyka, który nie dałby rady nauczyć się improwizowania. Wystarczy przyzwoity słuch muzyczny, znajomość teorii i odrobina kreatywności.

Puszczając Jazz komuś, kto nie miał wcześniej styczności z tym gatunkiem muzycznym możemy usłyszeć, że według niego każdy muzyk gra swoje- że nic się nie trzyma kupy. Jednak wbrew pozorom Jazz to nie „róbta co chceta”. Panują tutaj określone zasady, których należy się trzymać.

Zakaz „Swingowania”

Być może spotkałeś się niejednokrotnie ze stwierdzeniem, że w jazzie ósemki należy grać jak triole, przy czym dwie pierwsze ósemki trioli są połączone łukiem. Można to przedstawić w ten sposób:

Od tej pory możesz o tym zapomnieć. Granie tą metodą sola jest bardziej komiczne niż interesujące. Tym bardziej, że w przypadku żywszych utworów niemal niemożliwe jest tak szybkie granie ósemek „swingując”. Jeśli wcześniej wykonywałeś w ten sposób szeroko pojętą muzykę rozrywkową, to musisz się nastawić na ciężką walkę z tym złym nawykiem. Sam się o tym dobitnie przekonałem. Na pierwszej mojej poważnej lekcji z improwizacji niemal od razu dostałem zakaz „swingowania”. Niestety, pomimo czasu który od tamtego momentu upłyną nie udało mi się jeszcze zupełnie wyplenić tego złego przyzwyczajenia. Cały czas zdarza mi się zapomnieć.

Artykulacja jazzowa

We wszystkich zaprezentowanych w tej serii artykułów przykładach zaobserwować można taką samą artykulację. Łączymy w nich po dwie ósemki począwszy od drugiej (chyba, że fraza zaczyna się od pauzy ósemkowej). Krótko mówiąc, należy uderzać językiem nie na „raz”, tylko na „i”. Dla kogoś, kto nie miał wcześniej styczności z muzyką jazzową przyswojenie tego sposobu oddzielania dźwięków może być nieco kłopotliwe. Jednak jego perfekcyjne opanowanie jest niezbędne. W czasie grania sola nie można się jednocześnie skupiać na tym co grać i dodatkowo jeszcze myśleć o prawidłowej artykulacji. Odpowiednie oddzielanie dźwięków powinno być w pełni automatyczne.

W muzyce Jazzowej dopuszcza się również inne metody artykulacji, jednak ta zaprezentowana w poniższym tekście jest podstawowa. Dopiero jej perfekcyjne opanowanie daje prawo do nauki pozostałych sposobów.

Pentatoniki

W początkowym etapie nauki improwizacji posługiwać się będziemy tylko pentatonikami molowymi oraz moll sekstowymi:

Jak widać, różnią się one tylko jednym, ostatnim dźwiękiem. Jeśli nie miałeś wcześniej styczności z jazzem, może Ci się to wydać trochę dziwne, ale przy pomocy tych kilku nut można bezproblemowo improwizować. Bardzo istotnym elementem jest to, aby nauczyć się obu tych pentatonik perfekcyjnie w każdej tonacji. Jeśli nie będziesz tego potrafił, nie ma po co przechodzić do kolejnych etapów.

Jak ćwiczyć pentatoniki?

Przedstawię teraz kilka ćwiczeń, przy pomocy których można opanować pentatoniki do perfekcji. Za przykład obrałem zwykłą pentatonikę C moll. Metody, które tutaj wskażę można wykorzystywać zarówno do pentatonik mollowych jak i do pentatonik moll sekstowych (zamieniając tylko jeden dźwięk, czyli w naszym przykładzie Bb na A). Strzałka nad pięciolinią oznacza, aby grać dane ćwiczenie również z góry na dół. Oczywiście metody podane poniżej należy ćwiczyć w każdej tonacji i trzymając się takiej artykulacji jak zapisano.

Jak stosować pentatoniki

Gdy już opanujesz do perfekcji wyżej wskazane ćwiczenia w każdej tonacji, warto nauczyć się na jakich akordach stosuje się poszczególne pentatoniki. Oto lista podstawowych akordów oraz pentatonik:

Pentatoniki w powyższej tabeli podane są  według hierarchii ważności. Dla przykładu, na akordzie C∆ najlepiej spisuje się pentatonika E_, ale niewiele gorzej brzmi A_ oraz B_. Tabelki tej warto się nauczyć na pamięć.

UWAGA: W tym artykule stosuję notację amerykańską. Oznacza to, że B oznacza polskie H, a Bb oznacza polskie B.

W kolejnym artykule zaprezentuję przykłady patentów pentatonicznych oraz wprowadzę pojęcie kadencji jazzowej, na której opiera się niemal każdy standard jazzowy.

zdjęcie: Barry Kuts, Licencja CC BY-NC 2.0