Już jakiś czas temu wypowiadałem się na temat pojęcia legato. Ciągle myślę nad nowymi sposobami obrazowania wspaniałego legato puzonowego, które, zpowodu suwanej części naszego instrumentu, stanowi dla dęciaka bardzo specyficzny kłopot. Puzon przy legato sprawia nam zróżnicowane problemy. Niektóre legata są długie i wolne, a niektóre krótkie i szybkie. Cel jest jeden: ma być gładko i wyraźnie. Nie tylko gładko i nie tylko wyraźnie, ale gładko i wyraźnie. Jeśli każde legato grasz twardo, to pomijasz 50% legato. Jeśli każde legato zamazujesz, pomijasz 50% legato.
Po pierwsze musisz zdecydować, jakie brzmienie legato chciałbyś osiągnąć? Co z gładkością i wyrazistością? Gdzie leży problem? Myślę, że sednem sprawy jest to, co brzmi pomiędzy nutami, bez glissanda. Jeśli brakuje dźwięku między nutami, to nie ma legata. To klasyczna definicja legato z czasów złotej ery śpiewu bel canto. Na puzonie tylko bardzo niewiele łuków pozwala na osiągnięcie wspaniałego legato w sposób naturalny. Większość jest zbyt szybkich (kanciastych), lub za wolnych (rozmazanych). Trzeba myśleć (wręcz marzyć) o legato równocześnie gładkim i wyraźnym, z dźwiękiem pomiędzy nutami pozbawionym glissanda. Puzon chce ci tylko pozwolić na legata za twarde (szybkie) i zbyt rozlazłe (zamazane).
Powiedzmy, że w legato Twoich marzeń wygląda tak: __. Legata, które wychodzą z puzonu wyglądają tak: _ lub tak: ____. Żadne nie jest twoim wymarzonym, bo dojście do drugiej nuty wymaga w każdym przypadku innych ruchów suwakiem, czy innego przejścia między alikwotami. Gdy już zdecydujesz, jaki kształt legato chcesz uzyskać, to znaczy ile chcesz mieć dźwięku między nutami (tylko nie mów mi, że nie chcesz w ogóle, bo to nie będzie legato), to Twoim zadaniem jest osiągnięcie tego. Jeśli napotkam legato, chcące wyskoczyć z instrumentu szybko i twardo, to prowadzę suwak spokojniej i wypełniam przestrzeń zdecydowaną przez siebie ilością dźwięku. Jeśli konieczne jest długie przesunięcie suwaka, lub spory skok alikwotowy, a instrument chciałby to wolno rozmazać, wprawiam suwak (i powietrze!!!) w szybszy ruch, stale dążąc do mojego wymarzonego legato __.
Jedyne, co mogłoby przeszkodzić w zagraniu dobrego legato, to przesuwanie suwaka bez powietrza! Efektem będzie brak płynności między dźwiękami i tym samym brak legato. Oczywiście, jeśli dźwięk, do którego dążymy uda się w ogóle wymówić, czy raczej „wyszarpać”. Suwak wali w ten drugi dźwięk przypadkowo, bez powietrza i bez płynności. Nigdy (mam nadzieję) nie ruszam suwakiem bez powietrza, a wielokrotnie próbuję wprawić powietrze w ruch jeszcze zanim poruszę suwak tak, że to powietrze wybiega na przeciw najeżdżającemu suwakowi. Gdy muszę zalegować w górę, do wyższych alikwotów, to poszukuję środkowego alikwotu- około połowy przesunięcia suwaka, by po każdej stronie łuku znalazła się równa ilość legato. Większość grających czeka ze skokiem alikwotowym, aż suwak osiągnie żądaną następną pozycję. W ten sposób całość legato przenoszą na jedną stronę łuku, nic nie dając na drugą.
Innym nawykiem, często przeze mnie obserwowanym, jest tendencja do nie używania wystarczającej ilości języka legatowego przy łukach legatowych (chodzi o łuki bez skoków alikwotowych).
Znowu, podobnie jak w podstawowym legato, nie chcemy mieć go za dużo, ale też nie zbyt mało. Akurat tyle, by osiągnąć nasze wymarzone legato. Zawsze staram się użyć języka legatowego pośrodku łuku a nie wtedy, gdy łuk prawie się kończy. Zróżnicowany stopień użycia języka legatowego musi zgodny z rejestrem, w którym go stosujemy. Mówiąc ogólnie: w rejestrze wyższym potrzeba mniej języka legatowego, a w niższym trzeba go więcej.
Chcę podsunąć Ci dwie, niezwykle cenne myśli, do zastosowania podczas grania legato. Gdy wychodzisz z 1 lub 2 pozycji pomyśl o wydmuchnięciu suwaka powietrzem. Gdy suwak zasuwasz, pomyśl o nim jak o koszu i zagarnij nim cały dźwięk, do ostatka.
Jay Friedman - Space Time Continuum Opublikowany na http://www.jayfriedman.net 17.08.2015 Tłumaczenie: Łukasz Michalski
